Voelen = zien = geloven

Brailleboxen bij Visio

Visio is een school waar je dingen anders uit moet leggen dan de meeste van ons gewend zijn. Een school waar de kinderen slecht of zelfs helemaal niet kunnen zien. Dat vraagt om andere vaardigheden van docenten, andere vaardigheden die de kinderen moeten leren en natuurlijk ook om andere lesmaterialen.

Al sinds 1808 wordt er in ons land onderwijs verzorgd voor leerlingen met een visuele beperking. Leerlingen die slecht of niet kunnen zien. We lieten eerder al eens zien hoe bij de Sterrenwacht Sonneborgh informatie wordt overgebracht aan bezoekers met een visuele beperking. Maar op een school vraagt dat natuurlijk nog iets meer. In de afgelopen eeuwen heeft het lesmateriaal een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt, waarbij de technieken van 3D-printen een goede aanvulling vormen. We waren op bezoek bij Visio in Grave, waar Evert Rasing ons liet zien wat die aanvulling betekent.

Lesmateriaal

Evert is projectleider en houdt zich bezig met onderwijsinnovaties “in de breedste zin van het woord. Dat varieert van een analoge braillebox tot digitale apps voor wiskunde en toegankelijke rekenmachines.” Rasing is onderdeel van een team binnen Visio dat een brug slaat tussen analoog en digitaal leren en dat 3D-printen op alle locaties beschikbaar maakt. “We hebben vijf schoollocaties en op iedere school kunnen we printers inzetten. Dat betekent niet alleen dat er op iedere school 3D-printers staan, maar ook dat er een specialist met de juiste skills aanwezig is.”

“Met behulp van 3D-objecten kun je hele fundamentele concepten uitleggen. Bijvoorbeeld voor het vak wiskunde, hoe figuren zich tot elkaar verhouden. En bij biologie kunnen we moleculen en atomen in 3D maken, zodat leerlingen kunnen voelen hoe dat eruit ziet. Het mooie is dat je daarmee zowel hele kleine als hele grote objecten ‘zichtbaar’ kunt maken, van atomen tot de Eiffeltoren.” Het voorstellingsvermogen van kinderen kan daarbij nog enorm verschillen, afhankelijk van of het kind blind geboren is of later het zicht is verloren.

Gebruiksvoorwerpen

3D-printen wordt op de Visio-scholen voor meer gebruikt dan alleen lesmateriaal. Evert vertelt dat er ook veel gebruiksvoorwerpen worden ontwikkeld en geprint. “Daarbij moet je denken aan een tool om je werkstuk of hulpmiddel goed neer te zetten of een soort omheining op een tafel, een opstaande rand waardoor spullen niet van tafel kunnen rollen. We hebben daarvoor best veel apparatuur in huis, behalve 3D-printers hebben we ook een lasersnijder waarmee we ook veel objecten kunnen maken. Wat maar weinig mensen zich realiseren is dat met een pc en een smartphone onze doelgroep steeds gelijkwaardigere gebruiksmogelijkheden krijgt. Ons streven is om onze leerlingen gelijke kansen te geven als kinderen zonder een beperking, en dat vraagt om goede hulpmiddelen.”

Braillebox

Parts On Demand leverde aan Rasing onderdelen voor een zogenaamde braillebox. “Vroeger maakten we de onderdelen voor de braillebox van hout. Je kunt je voorstellen dat dat behoorlijk arbeidsintensief was.” Evert haalt de braillebox erbij en laat zien hoe er in verschillende laatjes blauwe leesplankje en losse gele elementjes zitten, die op een soort puzzelstukjes lijken. Deze puzzelstukjes heten cellen en bevatten ieder een brailleteken. “De braille-expert binnen Visio had gevraagd om de cellen te 3D-printen. En om het overzicht te behouden hebben wij zelf een box ontwikkeld met een manier van inrichten die ervoor zorgt dat de leerlingen zelf de juiste cellen kunnen vinden én die ook weer op kunnen ruimen.” Dit project werd gestart met het idee om één box te ontwikkelen, vertelt Rasing. “Maar dat werden er al gauw dertig. En per letter heb je meerdere exemplaren nodig om zinnen te kunnen maken, dus je zo een flink aantal cellen om te maken.”

Grote variatie

“Bij een braille-typemachine wordt er met beweegbare cellen gewerkt, maar voor de braillebox hebben we statische cellen nodig. Dus per teken is er een cel. En als je dan nagaat dat we dertig brailleboxen wilden maken, dan snap je wel dat dat te veel is om zelf te printen. Wij maken wel zelf de prototypes, maar voor de grote hoeveelheden hebben we Parts On Demand de opdracht gegeven. De cellen zijn relatief lastig te printen met onze eigen FDM-printers vanwege de grote variatie en de hoeveelheid. Spuitgieten was ook geen optie door de grote variatie en we krijgen met de SLS-techniek een betere printkwaliteit dan dat we met onze eigen FDM-printers krijgen en dat is voor deze cellen wel heel erg fijn.”

De leesplankjes en cellen hebben felle kleuren. “Het zijn onze eigen Visio-kleuren, maar die hebben ook nog een functie, want door het grote contrast tussen het geel en het blauw kunnen leerlingen die nog een beetje zicht hebben, dat ook gebruiken.”

Achter de schermen

“Tijdens onze zoektocht naar een 3D-printpartner kwamen we Parts On Demand tegen. De online-tool bleek een hele handige voor ons. We hebben in ons team de voordelen doorgesproken en vrij snel contact gezocht. Neil van Es nodigde ons uit om een kijkje te komen nemen. Dat was heel verhelderend, we konden van het begin tot het eind het hele proces bekijken. Ook de nabewerkingen en het kleuren met pigment. Wij zochten zoals gezegd kleuren met een hoog contrast en dat was geen enkel probleem.” Hij lacht en vertelt hoe het voelde alsof hij in een aflevering van Klokhuis zat. Voor de ouderen onder ons: het tv-programma dat een kijkje geeft achter de schermen, om te zien hoe iets gemaakt wordt.

Open community

3D-printen geeft de mogelijkheid om informatie toe te voegen aan objecten en die objecten tactiel te maken. Zo zien we een enorme kast met voorwerpen – van dino’s tot tandwielen – waarbij niet alleen te voelen is hoe iets eruit ziet, maar ook informatie meegeprint kan zijn. Voor lesvakken in alle richtingen, van lichaamsbewustwording tot wiskunde. “Het is heel erg prettig dat de 3D-community een hele open houding heeft. We hoeven niet zelf het wiel uit te vinden, maar kunnen meeliften op de ideeën van anderen. Zo versnel je de ontwikkeling van je middelen.”

“We gebruiken onze 3D-printers heel intensief, ook in de techniekles. We hebben er twee per school en omdat alle scholen dezelfde printers hebben, kunnen we bestanden delen en we hebben een database opgebouwd waar ook de guidelines en tips te vinden zijn die we voor de doelgroep hebben ontwikkeld.”

Fris en Jong

“Inmiddels hebben we ook een tweede opdracht gegeven aan Parts On Demand. Het is een fris en jong bedrijf op een mooie locatie, dat druk bezig is de wereld te veroveren”, lacht Evert. “De mensen zijn heel benaderbaar en doen hele grote en mooie dingen. We hadden een schot in de roos toen we met hen in aanraking kwamen, zo voelt het echt. De betrokkenheid en het enthousiasme voelen als een warm bad!